Чӑваш Енре ҫынсене кивӗ тата ишӗлекен ҫуртран вӑхӑтра куҫарса пӗтереймен. Шучӗпе ӗҫсене авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне вӗҫлемелле пулнӑ. Анчах палӑртнине ку вӑхӑт тӗлне Канаш, Комсомольски тата Шупашкар районӗсенче ҫеҫ пӗтернӗ. Шупашкар, Ҫӗмӗрле хулисенче, Куславкка, Ҫӗмӗрле тата Етӗрне районӗсенче планпа пӑхнӑ вӑхӑт тӗлне ӗлкӗреймен.
Уншӑн хула-район администрацийӗсен пуҫлӑхӗсене прокурор асӑрхаттарӑвӗсем ҫитсе выртнӑ. Пуҫлӑх пуканне йышӑнакан тӑватӑ ҫын тӗлӗшпе адмиоистративлӑ ӗҫ пуҫарнӑ. Ҫӗмӗрле хула пуҫлӑхне явап тыттармӗҫ, мӗншӗн тесен ку должноҫе вӑл кӑҫалхи утӑ уйӑхӗнче ҫеҫ йышӑннӑ.
Шупашкарти, Ҫӗмӗрлери тата Шупашкар районӗсенче ҫурт-йӗр тӑвакансене те васкаманшӑн прокуратура хут ҫырса панӑ. Ун пек асӑрхаттару республикӑн строительство министрне те лекнӗ.
Виҫӗ е ытларах ачаллӑ ҫемьесене ҫӗр парасси пирӗн республикӑра малалла пырать. Ку енӗпе хӑш муниципалитетра епле лару-тӑру пулнине ҫак кунсенче Чӑваш Енӗн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерствинчи канашлура тишкернӗ. Хальхинче унта Патӑрьел, Муркаш, Етӗрне районӗсенчи тӑрӑма пӑхса тухнӑ.
Нумай ачаллисенчен чылайӑшӗ у ҫӗр илесшӗн. Ун валли Патӑрьел районӗнче 76 участок кирлӗ, Муркаш районӗнче — 150, Етӗрне районӗнче — 62.
Ҫакна та палӑртмалла: кӑҫалхи авӑн уйӑхӗн 21-мӗшӗ тӗлне ҫӗр пама республикӑра нумай ачаллӑ 10066 ҫемьене шута илнинчен 6 пине яхӑнне ҫӗр лаптӑкӗ тивӗҫнӗ. Улатӑр, Шӑмӑршӑ районӗсенче черете пӗтернӗ, илес текеннисем унта пурте — ҫӗрлӗ. Канаш районӗнче черетре тӑракансенчен 99 процентне панӑ, Хӗрлӗ Чутайра — 96%, Куславккара — 95%, Пӑрачкавра — 92%.
Куславкка район прокуратури вырӑнти муниципалитет устава регистрациленине тӗрӗсленӗ. Пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче районӑн Депутатсен пухӑвӗнче муниципалитетӑн тӗп документне улшӑнусем кӗртме йышӑннӑ. Саккуна пӑхӑнса пурӑнас пулсан, ӗҫлӗ хута ылмаштарсан 15 кунта ӑна ҫӗнӗрен регистрацилемелле. Ҫавӑншӑн явапли — район администрацийӗн пуҫлӑхӗ. Куславккасем вара хӑнт та туман — регистрацилеме шутламан та курӑнать.
Кӑлтӑка асӑрханӑ хыҫҫӑн прокуратура район администрацине асӑрхаттарса ҫырнӑ. Пӗрех улшӑну пулманнине кура район администрацийӗн пуҫлӑхне прокуратура административлӑ майпа явап тыттарма йышӑннӑ.
Прокурор сӑмахне ӑша хывман пуҫлӑха 2 пин тенкӗлӗх штрафланине Чӑваш Енӗн прокуратурин пресс-служби пӗлтерет.
Авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Елчӗк ял тӑрӑхӗнчи юрӑ-ташӑ ӑстисем Мария Матвеева патӗнче пулнӑ. Чӑвашла тумланса, купӑс йӑтсах кайнӑ унта вӗсем. Сӑлтавӗ те пулнӑ. Мария Александровна 90 ҫул тултарнӑ.
Мария Матвеева ӗмӗрӗпех тӑван совхозра ӗҫленӗ. Малтан вӑл фермӑра дояркӑра тӑрӑшнӑ, кайран хӑмла пахчинче тар тӑкнӑ. Пур ӗҫре те вӑл тивӗҫе чунтан пурнӑҫланӑ, йывӑр е ҫӑмӑл ӗҫ тесе тиркесе тӑман.
Тӑхӑр вунӑ ҫула ҫитнӗ пулин те кинемей хӑйне аван туять. Вӑр-варлӑхӗ те унӑн чакман, пурнӑҫа та вӑл малтанхиллех юратать.
Мария Матвеевӑна культура ӗҫченӗсем ҫуралнӑ кунпа саламласа нумай-нумай ҫул пурӑнма сывлӑх, вӑй-хал суннӑ, юрӑ-ташӑпа савӑнтарса хӑварнӑ. Хӑйне хисеп тунӑшӑн кинемей вӗсене тав тунӑ.
«Газпром межрегионгаз Чебоксары» общество пресс-конференци ирттерсе газ парӑмӗ пирки калаҫнӑ. Журналистсем парӑма кӗрсе кайман-ха, ӑшӑпа тивӗҫтерекен организацисем тата муниципалитетсем газшӑн вӑхӑтра тӳлессишӗн хыпсах ҫунмаҫҫӗ иккен.
Общество пуҫлӑхӗ Кияметдин Мифтахутдинов газ парӑмӗ республикӑра 2 млрд тенке ҫывхарнине пӗлтернӗ.
«Ытти ҫул ҫулла парӑм чакатчӗ. Кӑҫал вара сахалланма мар, ӳссе кайрӗ. Авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне парӑм 1,87 млрд тенке ҫитрӗ», – тенӗ Кияметдин Мифтахутдинов. Вӑрнар, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Пӑрачкав, Шупашкар районӗнсенчи тата Улатӑр, Канаш, Шупашкар, Ҫӗмӗрле хулисенче организацисен парӑмӗ уйрӑмах пысӑк-мӗн.
Пуян мар Улатӑр, Элӗк, Йӗпреҫ районӗсем парӑмсемпе татӑлнӑ, тупраллӑ Вӑрнар районӗ «Газпромом» умӗнчи парӑма ҫулталӑкра 7 млн ӳстерсе 18,8 млн. тенке ҫитернӗ. Куславкка парӑмӗ — 31 млн. Улатӑрпа Канаш та тӳлев виҫине пысӑклатса янӑ.
Авӑн уйӑхӗн 12-мӗшӗнче Чӑваш Енре пурӑнакан тӑхӑр ҫынна ҫӗнӗ машина уҫҫине тыттарнӑ. Вӗсем пурте – производствӑра йывӑр аманнисем.
Ҫӗнӗ машинӑсене Социаллӑ страхлав фончӗ парнеленӗ. Фонд пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак парнене Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Улатӑр хулисенче, Йӗпреҫ, Хӗрлӗ Чутай, Куславкка тата Елчӗк районӗсенче пурӑнакан ҫынсем тивӗҫнӗ.
Ҫак тӑхӑр ҫын тӗрлӗ ҫулта производствӑра аманнӑ. Хӑшӗ-пӗрин ури суранланнӑ, ҫавна май кашни автомобиле ҫын мӗнле суранланнине шута илсе туса кӑларнӑ тата хатӗр-хӗтӗрпе тивӗҫтернӗ. Ҫапла майпа суранланнӑ ҫынсене унпа усӑ курма меллӗ пулӗ.
Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче уй-хирти хӗрӳ ӗҫ малалла пырать. Ӗнер ӗҫе правительство пайташӗсемпе Михаил Игнатьев Элтепер ирттернӗ канашлура тишкернӗ.
Тунти кун тӗлне республикӑра 84,4 пин га ҫӗр лаптӑкӗ ҫинче пӑрҫа тата пӗрчӗллӗ культурӑна ҫулса пӑрахнӑ. Ҫакӑ планран 30 процент шутланать. Вӑтамран тухӑҫ пӗр гектартан 28,4 центнер тухать. Кунне вӑтамран республикӑра 7,1 пин гектар ҫинчен тырӑна тӗшӗлесе кӗртеҫҫӗ. Вырмара пурӗ 642 комбайн ӗҫлет.
Ҫӗр улмине пухса кӗртес ӗҫ те пуҫланнӑ. Республикӑри 8 муниципалитетра тытӑннӑ. Пахча-ҫимӗҫе республикӑра 5 районта пурӗ 34 га пуҫтарса илнӗ. 12 муниципалитетра пурӗ кӗрхи культурӑна 2,8 пин гектар акса хӑварнӑ.
«Палӑртма кӑмӑллӑ, Елчӗк районӗнче уй-хир ӗҫне ҫуррине пӗтернӗ те. Кӑтарту вӗсен чи лайӑххи — 52 процент. Вӗсем ир пуҫласа кунӗ-ҫӗрӗпе уйра, ыттисен ырӑ тӗслӗх илмелле», — тесе каланӑ Чӑваш Ен Элтепрӗ Михаил Игнатьев.
Республикӑра кая юлса пыраканнисем: улатӑрсем, хӗрлӗ чутайсем, муркашсем, куславккасем, сӗнтӗрвӑррисем.
Чӑваш Енре «Каникулы в Историю. Чувашия» (чӑв. Историре каникулта. Чӑваш Ен) ятпа тулли метражлӑ документлӑ фильм ӳкерӗҫ. Унӑн сценарине хатӗрлесе ҫитернӗ ӗнтӗ. Фильмра камсем вылясси те паллӑ.
Экономика аталанӑвне хӑвӑртлатмалли институт проекчӗпе пулса пыракан фильма ҫурла уйӑхӗн 7–15-мӗшӗсенче ӳкермелле. Паян ҫак ыйтупа республикӑн Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерствинче канашлу иртнӗ.
Фильмра тӑван республикӑмӑрти ҫутҫанталӑка, архитектура палӑкӗсене, чиркӗвӗсене тата ытти илемлӗ вырӑна ӳкерӗҫ. Кадра Куславкка, Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Йӗпреҫ, Улатӑр, Етӗрне, Хӗрлӗ Чутай районӗсем лекӗҫ.
Фильмри тӗп сӑнара Раҫҫей халӑх артисчӗ Александр Галибин калӑплӗ. Унта ҫавӑн пекех Шупашкарти 5-мӗш гимназири ачасем ӳкерӗнӗҫ.
Утӑ уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Карачри культура паркӗнче «Чӑваш наци кухни» ӗҫме-ҫимен уҫӑ фестиваль конкурсӗ иртнӗ. Мероприятие «Чӑваш картишӗ» проектпа килӗшӳллӗн йӗркеленӗ.
Фестивале 38 конкурсҫӑ хутшӑннӑ, 10 палатка ӗҫленӗ. Вӗсенче чӑваш наци апачӗн 50 тӗсне тутанма май пулнӑ. Таврана сарӑлнӑ техӗмлӗ шӑршӑ хӑнасене сӗтел хушшине йыхравланӑ. Жюрие ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма пӗрре те ҫӑмӑл пулман.
«Шӳрпе» номинацире Энтри Пасар ялӗнчи Татьяна Индюкова мала тухнӑ. «Какайран пӗҫернӗ чи лайӑх апат» номинацире ҫав ялти Варфоломей Индюков ҫӗнтернӗ. Вӑл шӑрттан хатӗрленӗ. «Чи лайӑх наци кукӑлӗ» номинацире Валентина Смирнова хӑй пӗҫернӗ хуплӑвӗпе мала тухнӑ. Наци ӗҫми конкурсӗнче Карачри Зоя Семенова 1-мӗш вырӑн йышӑннӑ.
«Чӑвашла хатӗрленӗ ролл» жюрие уйрӑмах тӗлӗнтернӗ. Ӑна Тӗрлемесри Рушани Абдулхаева пӗҫернӗ. Вӑл «Наци ноу-хау» номинацире ҫӗнтернӗ.
Паян, утӑ уйӑхӗн 10-мӗшӗнче, Ольга Ырсем ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине халалласа астӑвӑм каҫӗ иртнӗ. Вӑл К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче 14 сехетре пуҫланнӑ. Унта пыракансем валли фойере сӑнӳкерчӗксен куравӗ йӗркеленӗ. Вӑл РФ тава тивӗҫлӗ артисткин тата Чӑваш Республикин халӑх артисткин пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ.
Театр сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, программа Ольга Ырсем пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ. Спектакльти сыпӑксене те кӑтартнӑ. Надежда Кузьмина тата Сергей Павлов артистсен репертуарӗнчи юрӑсем янӑранӑ.
Ырсем Ольга Ивановна 1892 ҫулхи ҫӗртмен 24-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Куснарта ҫуралнӑ. Театр сцени ҫине тухиччен Ольга Ивановна ялта ачасене вӗрентнӗ, кайран Хусанти педагогика институтӗнче вӗренсе тухнӑ. Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн сцени ҫинче ҫӗр ытла сӑнара вылянӑ. Куракансене вӑл Нарспи (1922), Пинерпи (1927), Анисса (1943), Анюк («Энтип», 1949), Пелегея («Кукушка все кукует», 1974) сӑнарсенче яланах асра юлнӑ. Сцена ҫинчен Ольга Ивановна 1978 ҫулччен кайман. 1979 ҫулхи ҫурлан 3-мӗшӗнче вӑл пирӗнтен уйрӑлса кайнӑ.
+3.3 °C